آن برادر پزشک به آقای هاشمی و آقای احمد آقا گفت ایشان رادیو می خواهد، آیا به نظر شما مصلحت هست که به ایشان رادیو بدهیم؟ آنها در جواب گفتند نه. من پرسیدم چرا مصلحت نیست؟

به گزارش راهیان نور، حادثه هفتم تیر سال ۶۰ واقعه ای بود که هنوز که هنوز است یادآوری آن دل ملت ایران را به درد می‌آورد. در این حادثه انقلاب و نهضت امام خمینی یکی از بهترین یاران خود را از دست داد.

منافقین که سالها عقده از شهید بهشتی داشتند در اقدامی خونین او و ۷۲ تن از یارانش را در ساختمان حزب جمهوری با انفجار بمب به شهادت رساندند.

این اتفاق تلخ دوستان و نزدیکان این شهید عزیز را بسیار متأثر کرد. مقام معظم رهبری که پیش از این واقعه در مسجد ابوذر تهران باز به دست منافقین ترور شده بودند در بیمارستان به سر می‌بردند. ایشان ماجرای این شنیدن این اتفاق را در تاریخ ۸ خرداد سال ۶۱ اینگونه روایت می‌کنند:
                                                     ****
بسمه تعالی. سلام و درود پروردگار بر همه ی بندگان شایسته و صالح و همه ی شهیدان تاریخ اسلام، مخصوصا شهیدان انقلاب اسلامی و بویژه شهیدان هفتم تیر که آغازگر یک راه جدید و نقطه ی عطف تاریخ انقلاب ما پس از پیروزی بودند.

برای من گفتگو درباره ی این شهیدان عزیز از چند جهت جالب و هیجان انگیز است و فکر می کنم تاکنون یکی دو بار دیگر هم در این زمینه با من صحبت شده و من مطالبی را، هم از جنبه ی فکری و سیاسی، هم از جنبه ی عاطفی و هم از جنبه ی تبیین خطوط موجود در انقلابمان گفته باشم، ولی این فرصت را هم مغتنم می دانم. لذا به سؤالاتی که در این خصوص از من شده، اجمالا پاسخ می دهم...

سؤال اول این است که تحلیل شما از اوضاع جامعه قبل از حادثه ی هفتم تیر از نظر فعالیت گروه ها و مظلومیت خط امام چگونه است.

البته اگر ما دقیقا روز 7 تیر را در نظر بگیریم، مظلومیت خط امام و فعالیت گروهک ها به یک صورت است؛ اما اگر قضایایی را در نظر بگیریم که منتهی به حادثه و فاجعه ی 7 تیر شد، جور دیگری ست که فکر می کنم مقصود از این سؤال هم، به قرینه ی ذکر مظلومیت خط امام، همین دو می باشد.

بعد از انقلاب و با روی کار آمدن دولت موقت و بازشدن چشم مردم به مسائل جدید، یعنی به دولت و وزارتخانه و حکومت و انتخابات و غیره، یک چیز به تدریج داشت گم می شد و آن پایبندی به خط اصیل اسلام بود، آن هم اسلام تعبد و اسلام فقاهت. علتش هم این بود که سیاستمداران قدیمی و سیاست بازان حرفه ای و اعضا و اجزای گروه های گوناگون سیاسی میدان را پر کرده بودند و احزاب گوناگونی به وجود آمده بود. حتی احزاب مرده باردیگر زنده شده بودند و سرگرمی سیاسی آن قدر در میان مردم زیاد شده بود و مسائل جدید آن قدر اذهان را پر می کرد که امکان و احتمال دورشدن و منصرف شدن از خط انقلاب اسلامی (یعنی آن خطی که انقلاب را به پیروزی رسانده بود) خیلی زیاد بود که گاهی تندروی هایی از سوی بعضی دیده می شد و معنای آن تندروی ها این بود که حالا خیلی هم از اسلام به آن صورت حرف نزنید. حتی می گفتند حالا ببینید چقدر می شود از اسلام حرف زد و چقدر زمان ایجاب می کند و چقدر فایده دارد به حالمان؟ تا آن جا که حتی در شورای انقلاب هم گاهی چنین پدیده ها و چنین جرقه هایی دیده می شد؛ که اگر در مقابل این جرقه ها مقاومت جدی صورت نمی گرفت، این امکان وجود داشت که به تدریج با توجه به وجود عوامل و عناصر ضداسلام در سراسر جامعه -امثال همین گروه هایی که قبلا اشاره شد - خط اصیل اسلام گم بشود و در انزوا قرار گیرد.

البته پیام ها و سخنرانی های امام در آن وقت که ایراد می شد، هرچند ناظر به مسائل جاری جامعه بود، اما به این نکته هم در آنها توجه زیادی مبذول می شد و در عین حال در این گونه مسائل به نظر من اول کسی که صریحا در مقابل تخطی از خط امام و خط اسلام واقعی و انحراف از اسلام فقاهت و تعبد اظهار نظر کرد و ایستاد و به طور قاطع آن انحراف ها را رد کرد، مرحوم شهید بهشتی بود. چند ماه پس از انقلاب، شخصی در یک سخنرانی اعلام کرد که اسلام نه مفید است، نه ممکن است و نه ضروری. و مرحوم شهید بهشتی در مقابل این حرف، با توجه به این که خیلی هم شاید انعکاس نداشت، اما ممکن بود ذهنیت جامعه را به صورتی شکل بدهد، ایستاد و سخنرانی کرد و این حرف را شکافت و ثابت کرد که اسلام، هم مفید است، هم ضروری ست و هم پیاده کردنش ممکن است و این همان روزهایی بود که بر ضد مرحوم شهید بهشتی غوغا و سر و صدا و شایعه پراکنی رواج داشت. و من یادم هست روزنامه های آن زمان - جز روزنامه ی جمهوری اسلامی که تازه متولد شده بود در مشت گروه ها و گروهک ها قرار داشتند و وضعشان با اکنون خیلی فرق داشت و بعضی از روزنامه ها هم کلا برای مبارزه با انقلاب به وجود آمده بودند و لذا روزنامه ها شروع کردند بر ضد شهید بهشتی حرف زدن و بدگویی کردن در حالی که ما تعجب می کردیم و می گفتیم چطور می شود مثلا یک نویسنده ای به خودش جرأت می دهد که این همه یک آدم مقبول و مورد پذیرش همه و مورد اطمینان امام را زیر سؤال قرار بدهد. لذا برایمان باورکردنی نبود تا بعد که دیدیم مسأله جدی ست و ایستاده اند تا با بهشتی بجنگند.

در این جا باید بگویم در مقابل آن خطوط غوغاگر انحرافی و مخالف اسلام یا بی تفاوت نسبت به اسلام، یک خطی در متن جامعه وجود داشت؛ یعنی همین خط اسلام به صورت مشخص و به صورت زبان دار، با حدود معین، و آن خطی بود که باید بگویم مرحوم بهشتی آغازگر آن خط بود. البته دوستان و همراهان و همفکران شهید بهشتی زیاد بودند و حزب جمهوری اسلامی و بعضی از مثلا افراد و گروه های دیگر هم در این مایه ها ایستاده بودند. منتها آن کسی که در این رابطه، مشخص و معروف، پیشاپیش این جریان در حقیقت حرکت می کرد، مرحوم شهید بهشتی بود و هنگامی که این حرکات بر ضد ایشان شروع شد، بنی صدر به ریاست جمهوری رسید و لذا از آن وقت ضربات و مبارزات بر ضد این خطی که در حقیقت خط اسلام اصیل و خط اسلام فقاهت بود، خیلی قلمی تر و آشکارتر شد. یعنی در دل هر کسی که به قدر ذره ای ایراد و اعتراض و حقد و دشمنی وجود داشت، ولو این که با بنی صدر هم از ته دل خیلی خوب نبود، زیر چتر بنی صدر قرار می گرفت و می شود گفت در حقیقت همه ی جریان های معارض، یک جا جمع می شدند و نیروهایشان را بر ضد این خطی که همان وقت هم به نظر ما خط اصلی و طبیعی جامعه و انقلاب اسلامی بود به کار می انداختند و از آن وقت بر ضد خط امام و نیروهای اصیلی که در مسیر این خط تلاش می کردند، کارهای تبلیغاتی و سیاسی و دولتی گوناگونی شروع شد که البته همه ی مردم اینها را شاهد بودند و می دیدند و مهم ترین کارشان عبارت بود از دو مساله: یکی مخدوش کردن چهره های اصلی و ارکان جریان خط امام که به نظر ما در پیشاپیش همه مرحوم شهید آیة الله بهشتی بود و دوم حتی المقدور کوتاه کردن دست این عناصر از کارهای اصلی اداره ی کشور برای این که همه ی امکانات موجود کشور را در انحصار خودشان قرار دهند. و این دوتا کار را انجام می دادند تا خط امام را منزوی کنند.

تابستان سال 58 در جمعی نشسته بودیم که بنی صدر هم بود. او می گفت الآن در جامعه خط امام نیست و تصور خودش را این جور به زبان می آورد و معتقد بود که جامعه از خط امام منحرف شده است. او قائل به این بود که عده ای در خط امام هستند، اما آن متن اصلی جامعه، ضد خط امام است و عقیده و برداشتش از مسائل این جور بود و بر این اساس هم حرکت می کرد. لذا تبلیغات و کارش بر این پایه بود، و بنابراین طبیعی بود که هدف اصلی این حملات در درجه ی اول مرحوم شهید بهشتی باشد و بعد هم دیگران و همه ی عناصر مؤمن و فعال و کارامد خط امام مورد تهاجم قرار می گرفت که جریان به این ترتیب ادامه پیدا کرد تا به تدریج نیروهای عظیم مردم، دروغ ها و تزویرها و حقه های سیاسی آن گروه های مخالف خط امام را دریافتند و علی رغم این که مسؤولان کشور، یعنی آن کسانی که در جریان اصیل اسلامی بودند، سعی می کردند حتی المقدور نگویند، یا اگر هم گفتند کمتر بگویند و مردم را دچار تشویش و اضطراب فکری و ازدواج شخصیت نکنند، افشاگری هایی در گوشه و کنار انجام گرفت که در عین حال از این طرف هم حملات، تند و بی رویه و توأم با غرور بود.

ضمنا با اطمینان به این که این جریان اختصاص به حزب خاصی یا این که بعضی می گویند لیبرالیسم نداشت و باید بگوییم همان جریان ضد خط امام بود، یعنی ترکیبی از مجموعه ی جریانات حاکم بر جامعه، موجب شده بود که هر چه می خواهند به زبان بیاورند و هرچه می توانند بگویند و خود این، به تدریج مردم را دچار یک نوع زدگی از این جریان کرد، تا این که امام بر اساس مصالح کلی کشور و ضرورتی که وجود داشت، خلع بنی صدر را مطرح کردند (یعنی بنی صدر را از فرماندهی نیروهای مسلح خلع کردند که بلافاصله در مجلس مسأله ی خلع او از ریاست جمهوری مطرح شد و با توجه به این که خیلی مقاومت شد و خیلی ها دست و پا زدند که نگذارند این کار انجام بگیرد، اما چون اغلب این را می خواستند آن گفته ها و آن سخنرانی ها مطرح شد.

به هر حال وقتی بنی صدر خلع شد، یعنی ان وقتی که واقعه ی 7 تیر اتفاق افتاد، بیشترین کار در جهت رفع مظلومیت خط امام انجام گرفته بود. یعنی دشمنان خط امام تا حدود زیادی افشا شده بودند. لکن لازم بود در مقابل آن تبلیغات یکی دوساله که از همه ی رسانه ها با همه ی وسایل تبلیغاتی و با مهارت تمام انجام گرفته بود که خود بنی صدر بارها به زبان می آورد و می گفت من یک تبلیغاتچی هستم و واقعا راست هم می گفت که یک تبلیغاتچی کامل بود و لذا لازم بود در مقابل این تبلیغات یک حرکت عمیق عاطفی و فکری به مردم داده شود و این که می گوییم لازم بود، یعنی در طبیعت تاریخ انقلاب ما این نقطه ای بود که انسان بعد از وقوع حادثه احساس می کند که می تواند آن را تحلیل کند و درست مثل این که ما الان وقتی حادثه ی سیدالشهدا صلوات الله علیه و هفتاد و دو تن شهدای کربلا را مطالعه می کنیم، می بینیم که در آن زمان، گویا لازم بود یک حرکت عظیم عاطفی به مردم داده شود تا آن مردم خواب و گیج و منگ از تبلیغات دستگاه اموری را تکانی بدهد و آن تکان منشأ تفکرهای بعدی و اندیشیدن ها و چاره جویی ها بشود و این است که این جا هم واقعا انسان بعد از حادثه که نگاه می کند، می بینید اگر حادثه ی 7 تیر اتفاق نیفتاده بود و این حرکت و تکان شدید عاطفی به مردم داده نمی شد، شاید بسیاری از مردم که در دلشان خیلی از مشکلات و در ذهنشان خیلی از سؤال ها باقی بود، جواب این سوال ها و حل مشکلات ذهنی خودشان را نمی یافتند.

اما خوشبختانه وقتی دشمن در مقابل حق قرار می گیرد، دشمن حق، خاصیتش این است که اشتباه می کند و خیال می کند کار را با برنامه ریزی و با ظرافت ودقت انجام داده، ولی به زبان خود او تمام می شود. و این مطلب منحصر به این زمان و این حادثه نیست؛ بلکه در تمام حوادث گوناگون اجتماعی و تاریخی، انسان وقتی نگاه می کند می بیند که دشمنان حقیقت، هر کاری کرده اند حالا به ضرر خودشان تمام شده. این جا هم دشمن می خواست انتقام بگیرد و فکر می کرد انتقام را از چه کسی بگیرد. لذا بیشترین کسی را که فکر می کرد باید مورد انتقام قرار بدهد، شخص مظلوم شهید بهشتی و آن عده ای بودند که این ها عمدتا در جریان خط اصیل امام فعالیت و تأثیر داشتند و برای مثال آن چهار وزیر، یا نمایندگانی که بودند، با شهید عزیز وعالیقدری مثل محمد منتظری که واقعا فرد مؤثر و با ارزشی در جریان خط امام بود و همین طور همه ی کسانی که اگر بخواهم یک به یک از آنها اسم ببرم یک لیست طولانی هفتاد و دو یا سه نفره است که باید از همه ی آنها اسم بیاورم. و از نظر دشمن این فرصت خوبی بود که اینها همه در یک جا (در دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلام) اجتماع می کردند و جلسه ای بود که در آن جلسه هفته ی یک شب می نشستند مسائل گوناگون کشور را مطرح می کردند. و این برای دشمن که آن جا عامل نفوذی داشت فرصت خوبی بود برای این که آن جا را به آن شکل در آورد. و اگر بخواهیم جمله ی کوتاه و جامعی در این رابطه بیان کنیم، باید بگویم قبل از آن که این حادثه به وقوع بپیوندد، همه ی مقدمات که مقدمات طبیعی انقلاب و حرکت برای خاصیت بخشیدن به خط امام بود انجام گرفته و مردم هشیار شده بودند و در حالی که بنی صدر رسوا شده بود، آن طیف وسیعی که از گروه ها و ایدئولوژی های مختلف اطراف بنی صدر را گرفته بودند، اینها برندگی خودشان را از دست داده بودند و امید دشمنان خارجی انقلاب که عمدتا تمرکز در همین عناصر بود، با منزوی شدن این ها، نا امید شد.

و همه ی این کارها انجام گرفته بود، اما آن تکان عاطفی شدیدی که می توانست همه ی این موقعیت های الهی و اسلامی را کاملا بکند، به وسیله ی واقعه ی 7 تیر به مردم داده شد؛ که البته من آن ماجرا را از نزدیک ندیدم و شاهد آن نبودم. اما آنچه را شنیدم از لحاظ تأثیر بر روی مردم جزء بزرگ ترین حوادث و وقایعی ست که در این کشور اتفاق افتاده است.

اما سؤال بعدی که در این جا از من شده این است که من چگونه و در چه زمانی از انفجار حزب و شهادت مرحوم بهشتی و دیگران آگاه شدم؟

فکر می کنم حدود ده روز یا دوازده روز از حادثه گذشته بود که من مطلع شدم. البته روز دوم حادثه من بین خواب و بیداری و گیجی بیهوشی در اثر داروهایی که به من می دادند تا بتوانم دردها را تحمل کنم، در یک چنین حالی بودم که طبیب جراح بیخ گوشی به من گفت لازم است من این مسأله را به شما بگویم که یک انفجاری در حزب به وقوع پیوسته و بعضی ها شهید شدند. اما اسم افراد را نیاورد و خصوصیات حادثه را نگفت که چگونه بوده و به همین اندازه به طور خلاصه و اجمال به من گفت که من روی این مسأله حساس نشدم؛ یعنی آن حالت گیجی که بعد از یک عمل جراحی طولانی به آدم دست می دهد و بعد هم داروهایی که به من تزریق می شد، یا خورانده می شد برای این که بتوانم درد را و ناراحتی ها را تحمل کنم، وضعم را جوری کرده بود که نمی توانستم درست تشخیص بدهم و درک کنم مسأله چیست.

در همان روزها مرحوم شهید باهنر آمده بود عیادت من و من که از ایشان پرسیدم در بیرون چه خبر است که البته چون نمی توانستم حرف بزنم، با اشاره و با نوشتن با دست چپ از ایشان پرسیدم بیرون چه خبر است - ایشان گفت بیرون خیلی خبرها هست و مردم عجیب هیجانی دارند و گفت یک انقلاب سومی به وقوع پیوسته که من درست نفهمیدم این انقلاب سوم چیست و هیجان مردم به چه چیز مر بوط می شود؛ بلکه در ذهنم تصورات دیگری آمد و فکر کردم مثلا شاید چون من یک مقدار مریض شدم و حادثه برایم پیشامد کرده عده ای ناراحت هستند و آقای باهنر آنها را می گوید. اما بعد فکر کردم آنها که با این عظمت نمی تواند باشد و خلاصه نتوانستم درست بفهمم.

پس از گذشت ده دوازده روز بازهم به من رادیو و روزنامه نمی دادند و من هم مرتب به اطبا و پرستارها و برادرهایی که دور و برم بودند اعتراض می کردم چرا به من رادیو نمی دهید گوش کنم. آنها هم می گفتند مصلحت نیست.

وقتی می پرسیدم چرا مصلحت نیست، می گفتند چون وسایل الکترونیکی به قلبت وصل است. اگر رادیو این جا باشد اینها خراب می شود. لذا ساکت می شدم و می گفتم پس روزنامه بیاورید، روزنامه که اشکال ندارد. در جواب می گفتند نه خیر، آن هم نمی شود. تا این که یک روز حسابی فشار آوردم که باید یا روزنامه و یا رادیو به من بدهید و دکترها هم گفتند تا فردا صبر کن می دهیم. فردا عصر دیدم آقای هاشمی رفسنجانی و آقای حاج احمد آقا فرزند محترم امام تشریف آوردند آن جا که البته حاج احمد آقا هر دو- سه روز یک بار به من سر می زدند، اما آن روز من نفهمیدم که در چه رابطه ای با آقای هاشمی آمدند و با یکی از برادران پزشک که خیلی هم به من مهربانی می کرد صحبت کردند.

آن برادر پزشک به آقای هاشمی و آقای احمد آقا گفت ایشان رادیو می خواهد، آیا به نظر شما مصلحت هست که به ایشان رادیو بدهیم؟ آنها در جواب گفتند نه. من پرسیدم چرا مصلحت نیست؟ آقای هاشمی گفت رادیو خبرهای تلخ و ناراحت کننده دارد و لذا شما این جا در بیمارستان با این وضع و حالی که داری ناراحت می شوی. من گفتم بالاخره همیشه خبرهای تلخ هست و این حرف آقای هاشمی را حمل بر این می کردم که بالاخره جنگ است یا این که در گوشه و کنار حوادث پیش می آید؛ اما اصلا در ذهنم تصور حادثه ی هفتم تیر نمی رفت. تا این که آقای هاشمی گفت خبرهای گوناگونی هست. مثل این که آقای بهشتی مجروح شده و در بیمارستان بستری ست.

وقتی گفت آقای بهشتی مجروح شده من یکمرتبه تکان خوردم و خیلی ناراحت شدم. پرسیدم آقای بهشتی چگونه مجروح شده؟ ایشان گفت الان که از این خبر تو ناراحت شدی، دانستن این خبر برایت چه فایده ای دارد؛ اما من رها نکردم و گفتم کجای آقای بهشتی مجروح شده؟ اصرار زیاد به آنها کردم که تمام امکانات پزشکی و جراحی را بسیج کنند تا آقای بهشتی را هر چه زودتر معالجه کنند و خیلی ناراحت بودم از این که مبادا برای آقای بهشتی وضع بدی پیش بیاید و مثلا فرض کنید از ناحیه ی پا مشلول شود و با چنین تصوری که داشتم ناراحت شدم.

بعد آقای هاشمی گفت این یک نمونه بود که خبر دادم برای آقای بهشتی حادثه پیش آمده و تو این قدر ناراحت شدی. بنابر این مصلحت نیست به شما رادیو بدهند و ایشان با حاج احمد آقا رفتند. من هم قانع شدم به این که مصلحت نیست رادیو بدهند. اما بعد که اینها رفتند، حساس شدم و از آن برادرهایی که آن جا بودند شروع کردم به استفسار کردن و یکدستی زدم، گفتم بالاخره آقای بهشتی چه شد؟ یکی شان گفت شهید شد و همان جا دیگر برایم روشن شد که ایشان شهید شدند و البته خیلی ناراحت شدم ولی بعد تدریجا یک مقدار تسکین پیدا کردم و پس از آن افرادی را که شهید شده بودند هر کدام را اسم می بردند برایم درد تازه ای و داغ تازه ای بود و بلاتشبیه آن ماجرای کربلا را یاد می آوردم که نقل می کنند؛ امام سجاد (ع) در روز عاشورا از پدرشان می پرسیدند فلان کس چه شد؟ حضرت می فرمودند شهید شد. یا مثلا ابوالفضل (ع) چه شد؟ دقیقا همان حالت برای من بود و هر کس را اسم می گفتند شهید شد و این مساله برایم به قدری دردآور بود که هر یک از دوستانم را به یاد می آوردم، جرأت نمی کردم بپرسم. چون می ترسیدم بگویند شهید شد.

تا این که بعد از چند روز برایم رادیو آوردند و من برنامه ی مجلس را گرفتم و از گزارش های مجلس که پخش می شد دیدم مثلا آقای معادیخواه اجازه گرفت برای صحبت کردن بلند شد. خوشحال شدم که اقلا این زنده است. یا آقای ناطق نوری که صحبت کرد خوشحال شدم که ایشان هم زنده است. یا هر کدام از این برادرهایی که پا می شدند و حرف می زدند و من توجه پیدا می کردم که اینها زنده هستند خوشحال می شدم. به هر حال کیفیت اطلاع من از حادثه ی هفتم تیر این جور بود.

سؤال دیگری شده است در رابطه با شناخت من در مورد شهید دکتر بهشتی و دیگر شخصیت ها.

من فکر می کنم جواب این سؤال طولانی باشد. یعنی مرحوم دکتر بهشتی را من از سال ها قبل می شناختم و از نزدیک با هم آشنا و دوست بودیم و با هم زیاد کار کرده بودیم. شخصیت او را می دانستم و برای او واقعا از صمیم قلب احترام قائل بودم. به نظر من ایشان جزء شخصیت های نادر ایران بود و می توانم بگویم جزء شخصیت های نادری بود که در این روزگار می شود پیدا کرد. اولا از لحاظ مغز یک مغز بزرگ و یک قدرت تفکر بسیار بالا بود. ثانیا از لحاظ خلقیات، انسان ساخته و آراسته ای بود و علی رغم این که در برخورد اول ممکن بود کسانی خیال کنند او فرد متکبری ست، اما بسیار متواضع بود و از خصوصیاتش این که اهل کار دسته جمعی و اهل سازماندهی و تشکیلات بود و هم اهل اخلاص بود. یعنی در کارش ریا نبود و خیلی انسان ممتازی بود که به هر حال اگر بخواهم امتیازات اخلاقی و روحی وشخصیت دکتر بهشتی را بیان کنم، خیلی طولانی خواهد شد.

و اما شخصیت های دیگر که همراه ایشان شهید شدند، اغلب آنها را می شناختم؛ یعنی هم آنها که از وزرا بودند، هم آن چند نفر نماینده را، و هم بعضی ها که جزء نمایندگان و وزرا نبودند؛ مثل آنها که از مسؤولین حزبی و کادرهای حزبی بودند، یا بعضی که از کادرهای دولتی بودند و خلاصه از این هفتاد و چند نفر، شاید چهل نفرشان را حداقل می شناختم و حتی با بعضی از آنها کار کرده بودم و با بعضی هم کار نکرده بودم، اما آشنایی هایی داشتم و اجمالا در مجموع، جمع بسیار ارزشمند و بزرگی بودند که من خیال می کنم آن چنان جمعی اگر بخواهد تشکیل بشود و تربیت بشود مدت ها وقت لازم است. چون بعضی از آن شخصیت ها واقعا به این اسانی ساخته نمی شوند، هر چند خوشبختانه در جامعه ی ما بالقوه شخصیت های عظیمی وجود دارند؛ اما بالفعل چنین شخصیت هایی به وفور پیدا نمی شود. برای ساخته شدن شخصیت های بزرگ خیلی کار لازم است.

سؤال دیگری که شده جنبه ی مظلومیت و سکوت این شهید است.

البته کسانی که در آن جمع هفتاد و چند نفری بودند همه سکوت نداشتند. اما مرحوم شهید بهشتی سکوت داشت و ایشان علی رغم این که همه ی مسائل را خوب می دانست، در عین حال به زبان نمی آورد، حتی جلسه ای داشتیم در حزب که در آن جلسه، روحانیون وابسته به حزب شرکت می کردند و با حزب در ارتباط بودند. یعنی هفته ای یک شب عده ی زیادی از روحانیون تهران و ائمه ی جماعت و وزرا و منبری ها و خطبا در حزب جمع می شدند و مرحوم شهید بهشتی هم صحبت می کرد. بنده هم در آن جلسه شرکت می کردم و این برادران معمم وقتی آن گستاخی های بنی صدر را می دیدند خونشان به جوش می آمد و مایل بودند در منبرها و سخنرانی ها حرف بزنند، اما شهید بهشتی یک شب صریحا و قاطعا به همه ی آن ها اعلام کرد: به خاطر نظر امام باید صحبت نکنید و باید هیچ چیز نگویید. چون امام نظرشان این بود که اگر اختلاف نظر یا اختلاف سلیقه ای هم هست و حتی اگر اختلاف فکری هم هست بر ملا نشود.

برای این که در آن موقعیت حساس، مردم دچار اضطراب و تشویش نشوند و بر اساس همان تعبدی که ایشان به حرف امام داشتند دستور اکید و قطعی دادند تا همه سکوت کنند و خود ایشان هم ساکت بودند. البته عده ای هم سکوت نمی کردند و آنها افراد کم صبر پر غیرت گرمی بودند که وقتی انحراف ها را می دیدند از آنها سلب طاقت می شد و نمی توانستند تحمل کنند. به هرحال سکوت ایشان این جور بود.

اما مظلومیت ایشان هم که پیداست. واقعا ایشان همان طور که امام فرمودند و من بیانات امام را قلبا اذعان دارم، همین است که مظلومیت شهید بهشتی خیلی زیاد بود و در مظلومیت او همین بس که او شده بود عِدل بنی صدر. یعنی بنی صدر و بهشتی را آن وقت با هم مقایسه می کردند و حال این که واقعا با هم قابل مقایسه نبودند. چون شهید بهشتی یک انسان پاک و پاکیزه و مطهر و ساخته و پرداخته ی اخلاقی و دارای یک مغز بزرگ و واقعا یک انسان عالم و فاضل درس خوانده می زحمت کشیده بود. اما بنی صدر یک انسان کم محتوای پرمدعا و دقیقا دور از همه ی اخلاق هایی بود که برای یک انسان مدیر جامعه ی اسلامی لازم است. اما با این وجود این دو نفر، دور از انصاف با هم مقایسه می شدند.

در شورای انقلاب همه می دانید که اول، رئیس شورای انقلاب مرحوم آیت الله طالقانی بودند و نایب رئیس هم مرحوم شهید بهشتی بود. بعد از وفات آیت الله طالقانی ریاست شورای انقلاب با آقای بهشتی بود. بعد از دولت موقت هم که شورای انقلاب مسؤولیت را به عهده گرفت، باز رای گیری شد و ایشان رئیس شورای انقلاب شدند، در حالی که ایشان می گفت اسم مرا رئیس نگذارید و بگویید دبیر شورا، یعنی این یک تواضع بسیار بزرگی از طرف ایشان بود.

حتی موقع امضا هم امضا می کرد دبیر و شورای انقلاب. و به اعتقاد ایشان چون این جمع یک نفر را لازم دارد تا آنها را اداره کند و اسناد و ، مدارکشان را امضا کند، یا جلسات آنها را نظم بدهد و نظم آن جلسات را حفظ کند، به او باید گفت دبیر. و لذا ایشان می گفت من دبیر جلسه هستم، با این که به ریاست او رای داده بودند و امضا هم می کرد و در جلسات شورای انقلاب که رئیس ایشان بود، یا به قول خودش دبیر؛ در این جلسات به اختلاف اوقات سیزده به چهارده نفر شرکت داشتند و هیچ کدام از این عده در هیچ دوره ای از دوران شورای انقلاب نبود که آقای بهشتی بر او تسلط فکری نداشته باشد. یعنی در تمام ادوار شورای انقلاب بر همه ی آنها تسلط فکری داشت و حرف ایشان در آن جمع سیزده به چهارده نفری همیشه بهترین حرف ها و جامع ترین و کامل ترین حرف ها بود و حال این که آقای بنی صدر یک آدم معمولی متوسطی بود که بینی و بین الله هیچ - برجستگی در شورای انقلاب نداشت و با این وجود متأسفانه این دو نفری که این قدر با هم سطحشان از لحاظ علمی و فکری فرق می کرد، عِدل همدیگر قرار می گرفتند و آن هم تازه با رجحان هایی در جامعه و امتیازاتی مثل این که او رئیس جمهور و مثلا فرماندهی کل نیروهای مسلح است و از این حرف ها که این ظلم بزرگی بود به آقای بهشتی و این اول مظلومیت ایشان بود. بعد هم نشناختن های مردم بود که خیلی ها ایشان را نمی شناختند. به همین دلیل تبلیغات بر ضد ایشان خیلی زیاد بود و اهانت به ایشان زیاد می شد و بالاخره مظلومیت آقای بهشتی در این چیزها بود.


سؤال دیگر، تأثیر این فاجعه در مردم و توضیح درباره ی انسجام بیشتر این خط بعد از حادثه ی 7 تیر است.

که این را فکر می کنم جواب داده شد ولی در عین حال چندجمله ای ذکر می کنم. و آن این است که همیشه خون، امضا کننده ی ادعاهای انسان است؛ یعنی کسی که در راهی حرکت می کند و تا پای جانش و خونش در این راه پیش می رود، این حاکی از صادق بودنش در ادامه ی راه و حرکت اوست وصدق مدعایش را نشان می دهد. مرحوم شهید بهشتی با کشته شدن خودش و یاران و دوستانش در حقیقت پای این خط را امضا کرد و مردم هم این را فهمیدند.

در هیچ یک از انقلاب های دنیا من سراغ ندارم بعد از امام کسی را که شخصیتش در حد بهشتی باشد البته با امام قابل مقایسه نیست یعنی در جامعه ی اسلامی ما شهید بهشتی اول شخصیت این جامعه بود. یعنی همه ی همکاران و دوستانش و حتی دشمنانش قلبا قبولش داشتند و در مورد شهادت ایشان باید بگویم که این شهادت اختیاری و آگاهانه بود و این که در صدد بودند ایشان و امثال ایشان را از میان بردارند، خیلی روشن بود، اما شهید بهشتی در عین حال آگاهانه راهش را ادامه می داد. کارش را می کرد و حتی حفاظت های لازم هم در باره ی او انجام نمی گرفت؛ در حالی که وقتی یک روز قبل، یعنی روز 6 تیر، برای من چنین حادثه ای به وقوع پیوست، این باید زنگ خطری باشد و معلوم بود که دشمن شروع کرده به کار انفجار و کشتن و ترور کردن. اینها می توانستند در همان وقت یک مقدار از کارهایشان را معطل بگذارند و متوقف کنند؛ اما چون کارها کارهای لازمی بود، دنبال این کارها حرکت کردند و رفتند تا جام شهادت را نوشیدند.

ولذاست که مردم ارزش و حقیقت و هویت های معنوی و باصفای انسان های این جوری را حس می کنند و علاقه مند می شوند و وقتی این ها شهید شدند، همان طور که قبلا اشاره کردم، مردم ناگهان یک تکان عاطفی شدید خوردند وذهن و چشمشان باز شد و همچون حادثه ی کربلا که مردم را یکباره بیدار کرد و به خود آمدند که عجب! دشمن این قدر ناجوانمرد و این قدر پلید و جنایتکار است که تا این اندازه حاضر است فاجعه آفرینی کند، آن زشتی های دشمن مردم را به خود آورد و با وجودی که کوشش شده بود مردم را چندسو و چند جهت کنند، همه با هم یک خط و یک جهت و یک سو شدند و این حادثه ی عظیم با این که برای ما فاجعه ای تلخ بود و تحملش برای ما بسیار بسیار دشوار بود، اما باید بگویم که شهادت این سید الشهدا و یارانش در روند کلی انقلاب یک جهش ایجاد کرد ویک تصحیح خط به وجود آورد و همچنان که امام در مورد شهادت فرزند خودشان فرمودند از الطاف خفیه ی الهی است، این هم لطفی بود که با تمام تلخی به هر حال برای حرکت انقلاب اسلامی بسیار مفید بود. ولذا امیدواریم که ما بتوانیم وارثان خوبی برای این شهیدان عزیز باشیم و حالا که مدیون این خونهای پاک هستیم، بتوانیم به خوبی این دین را ادا کنیم.

والسلام علیکم و رحمة الله وبرکاته