قلب تپنده یک شهر جنگی

مسجد جامع خرمشهر
تنها جای امن شهر در ایام جنگ مسجدش بود، مسجد جامعش. بعد از شروع جنگ شهر به علت نزدیکی به مرز عراق اولین جایی بود که لشکر عراق به آن حمله کرد. مردم این شهر بیشتر مردم شهر و بومیان منطقه بودند. این مسجد پایگاه مقاومت مردم بود و در حدود ۳۵ روز مردم توانستند با حضور در این پایگاه از شهر حفاظت کنند. متاسفانه بعد از این مدت شهر سقوط کرد، این سقوط در حدود ۱۹ ماه طول کشید و در ۳ خرداد ۱۳۶۱ طی چهار مرحله عملیات نظامی با عنوان عملیات بیت المقدس پس گرفته شد. بنای مسجد، یکی از ساختمان هایی بود که در این شهر، پس از باز پس گیری به صورت نیمه سالم باقی مانده بود. 

در گذر زمان‌
اين مسجد حدود ۱۲۰ سال سن دارد ولی کسی از بانی یا سازنده‌ی آن اطلاع درستی ندارد. وقتی مسجد ۴۰ سالش بود، قطعه ای از ضلع غربی به آن اضافه شد. این وسعت همچنان جزء مسجد است و حمله دشمن و بازسازی ها تاثیری در این وسعت نداشته و از آن کم نشد. بعد از جنگ ۴۰ درصد مسجد تخریب شد، دو گلدسته کاملا خراب شد و گنبد بزرگ نيز بر اثر شلیک توپ آسيب ديد.
بعد از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و بازسازی هایی که در دوره های مختلف انجام شده، با حمایت مرکز حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، حدود ۴۰۰۰ متر مربع از ضلع شمالی مسجد خريداری و به مساحت مسجد افزوده شد. 

مسجد جامع در جنگ
همه‌ی صفای خرمشهر و یادمان هایش یک طرف و صفای مسجد جامع هم یک طرف. نمی دانم کتاب خاطرات مربوط به خرمشهر و شهدایش را خوانده ای؟ فرقی نمی کند «دا» باشد یا زندگی نامه شهید جهان آرا. در همه شان یک وجه مشترک و دلچسب وجود دارد و آن هم مسجد جامع خرمشهر است. بی راه نیست اگر بگویم، مسجد جامع فقط مسجد نبوده، قلب تپنده یک شهر در حال مقاومت بوده، یک شهر جنگی.
در روزهای جنگ مسجد تنها مرجع مردم بود. هرکس صلاح می خواست به مسجد می رفت.
هرکس غذا می خواست به مسجد می رفت.
هرکس بیمار می شد به مسجد می رفت.
هرکس گلوله می خورد به مسجد می رفت. 

نمای امروز
مسجد جامع امروز نمای آجری دارد و حدود هزار متر مربع کاشی آيات خشتی و ۷۷۰ مترمربع کاشي کاری معرق مي باشد. مسجد دارای دو گلدسته با ارتفاع ۲۸ متر از کف زمين و دو گنبد بزرگ و کوچک که گنبد بزرگ و گلدسته ها با کاشی معرق تزيين شده. از در مسجد وارد می شوی، با پارتیشن های چوبی متحرک به دو قسمت تقسیم شده است. قسمت سمت راست ورودی برادران و قسمت سمت چپ مربوط به خواهران است. یعنی از درب مسجد که در حاشیه خیابان است که وارد می شوی مسجد به دو قسمت تقسیم شده است. محوطه حیاط مسجد هم مسقف است و گنبد هم دارد. از بیرون که نگاه می کنی، دو گنبد کوچک و بزرگ قرار دارد. این گنبد که در حیاط مسقف است گنبد کوچک است. گنبد بزرگ هم در جای همان گنبد اصلی ساخته شده. از حیاط مسقف که می گذری وارد صحن اصلی مسجد می شوی. سمت راست را با پارچه ی راه راه آبی و سفید از قسمت خانم ها جدا کرده اند. در قسمت سمت چپ و در کنار درب ورودی از پایین دیوار تا نیمه های بالای دیوار تصاویر شهداست. شهدای مسجد و شهدای لشکرهای مختلف سپاه است. این مسجد یادآور شهدایی مثل محمد جهان‌آرا، بهروز مرادی، بهنام محمدی، شیخ شریف قنوتی، امیر رفیعی، محمد دشتی و بسیاری از شهدای دیگر است.