روش های پژوهش-بخش 2

تحقيق بر مبناي اطلاعات قبلي در تحقيقاتي که محقق نمي‌تواند به صورت مستقيم به علت‌هاي وقايع دسترسي پيدا کند، از چنين طرح‌هايي استفاده مي‌كند. اين نوع تحقيقات، معمولاً معلول را مورد مطالعه قرار مي‌دهند و نه علت را؛ زيرا پديده‌هاي مورد مطالعه، قبلاً اتفاق افتاده‌اند. مشکلات و محدوديت‌هايي كه در اين دسته از تحقيقات وجود دارند، عبارتند از: 1. ممکن است علت اصلي هر پديده‌اي به خوبي شناخته نشود؛ زيرا آن چه در گذشته اتفاق افتاده، کنترل متغيرهاي آن، براي محقق، امکان‌پذير نيست. 2. اطلاعات جمع‌آوري شده، ممکن است قابل اعتماد نباشد و از آن جا که اطلاعات به دست آمده، خارج از کنترل محقق مي‌باشند، ممکن است هم اطلاعات غلط و هم اطلاعات صحيح، هر دو، مورد استفاده قرار گيرند. 3. تفسير اطلاعات موجود، ممکن است اشتباه باشد. (رمضاني، 1378، ص61) تفسير و استنتاج صحيح از اطلاعات به دست آمده، در صورتي امکان دارد که محقق بتواند شرايط زماني و مکاني را به خوبي درک کرده باشد؛ اما چون اطلاعات موجود از گذشته به دست آمده، امکان درک شرايط و موقعيت وقوع حوادث به مقدار زيادي، دور از ذهن است. انواع تحقيقاتي که بر مبناي اطلاعات قبلي انجام مي شوند عبارتند از: - تحقيق تاريخي - تحقيق بر مبناي اطلاعات آماري موجود 1. تحقيق تاريخي انسان تنها موجودي است که علاقه‌مند به آگاهي از گذشتگان خود است و همين علاقه‌مندي باعث شده که تعداد زيادي از محققان، جهت کشف حقايق گذشته، به تحقيق بپردازند. تحقق تاريخي به موضوعاتي معين که در گذشته و در يک مقطع زماني مشخص اتفاق افتاده‌اند، مي‌پردازد. محقق در تحقيقات خود تلاش مي‌کند تا با جمع‌آوري اطلاعات و ارزشيابي درستي و نادرستي آنها، به تجزيه و تحليل اطلاعات به دست آمده بپردازد؛ تا حقايق گذشته را روشن سازد. تحقيق تاريخي از مشکل‌ترين روش‌هاست. (بازرگان و ديگران،1384، ص123) مثال: آشنايي با چگونگي تعليم و تربيت دوره قاجار يا آشنايي با چگونگي ماليات‌گيري در دوره صفويه. هدف مطالعات تاريخي 1. مطالعه احوال گذشتگان؛ يکي از اهداف مطالعات تاريخي، آشنايي با سبک زندگي و کسب تجربه، به منظور انتقال آن به نسل جديد مي‌باشد. 2. مطالعه مقايسه‌اي؛ به اعتقاد بسياري از دانشمندان علم تاريخ، با مقايسه وقايع تاريخي، مي‌توان به يکساني وقايع تاريخي پي برد و به عبارت ديگر، با مطالعه احوال گذشتگان، وقايع حال و آينده را مي‌توان پيش‌بيني کرد و با درس‌آموزي و عبرت گرفتن از گذشتگان، مي‌توان تصميم‌هاي عاقلانه‌تري را اتخاذ كرد. (تاجداري،1369، ص14) 3. کشف علت وقايع گذشته؛ براي پي بردن به علت بعضي از حوادثي که در گذشته رخ داده‌اند، مطالعه تاريخي لازم است. اين جنبه از مطالعات تاريخي، مورد علاقه بسياري از تاريخ شناسان است. منابع جمع‌آوري اطلاعات در تحقيقات تاريخي مهم‌ترين منابع مورد استفاده محققان تاريخي عبارتند از: 1. منابع مکتوب؛ مثل کتاب‌ها، روزنامه‌ها- مجله‌ها، زندگي‌نامه اشخاص، نامه‌ها، سفرنامه‌ها، سنگ نوشته‌ها، اسناد تاريخي و خلاصه تمام چيزهايي که در مورد يک واقعه به رشته تحرير در آمده‌اند. 2. منابع شفاهي؛ مثل قصه‌ها، ضرب المثل‌ها، اشعار، داستان‌ها و تمام چيزهايي که از مردم، سينه به سينه نقل شده و از نسلي به نسل ديگر منتقل شده‌اند. 3. منابع هنري؛ مثل نقاشي‌ها، مجسمه‌ها و تمام چيز‌هايي که جنبه هنري دارند. 4. منابع مادي؛ مثل سکه‌ها، ظروف‌ها و ابزار مورد استفاده در زمان خاص. (حسني،1373، ص92) 5. منابع سمعي و بصري؛ گرچه اين منابع، عمر زيادي ندارند، ولي از زمان اختراع، به عنوان منابعي مهم و معتبر، مورد استفاده قرار گرفته‌اند. برخي از اين منابع عبارتند از: فيلم، نوار صوتي و اسلايد. 6. منابع ساختماني؛ مثل بناهاي تاريخي، مقبره‌ها، کاخ‌ها و ... . (رمضاني،1378، ص63) منابع مورد استفاده محققان تاريخي، در يک تقسيم‌بندي، به دو دسته زير تقسيم مي‌شوند: 1. منابع دست اول. (primary sources) 2. منابع دست دوم. (secondary sourees) اين دسته‌بندي قبلاً در بخش ادبيات تحقيق، توضيح داده شده‌اند. منابع اطلاعاتي در تحقيقات تاريخي: - منابع مکتوب - منابع شفاهي - منابع هنري - منابع مادي - منابع سمي و بصري - منابع ساختماني 2. تحقيق بر مبناي اطلاعات آماري رايج‌ترين روش استفاده از اطلاعات آماري که در دنيا مرسوم است، سرشماري عمومي است که معمولاً هر ده سال يک بار در کشورهاي مختلف انجام مي‌گيرد؛ گرچه به خاطر جلوگيري از بي اعتبار شدن اطلاعات، بر اثر گذشت زمان، در بين هر ده سال، يک سرشماري با نمونه کمتري انجام مي‌شود تا اطلاعات جديدتري به دست آيد. اطلاعات آماري، در صورتي که شرايط و ضوابط آماري درست رعايت شوند قابل اعتماد مي‌باشد و يکي از نمونه‌هاي بسيار کامل اطلاعات مي‌باشد؛ اما اين روش در حوزه معيني کاربرد دارد و همه تحقيقات را نمي‌توان با اين روش انجام داد. براي استفاده بهتر از اطلاعات آماري، بايد قبل از استفاده، مشخص شود که آمار مورد استفاده، به چه منظور کسب شده و منبع اطلاعات، چه کساني بوده‌اند و آيا تاکنون تغييراتي در اطلاعات رخ داده است يا نه؟ اگر به موارد ذکر شده توجه نشود؟ احتمال تفسير غلط از اطلاعات وجود دارد. استفاده از روش سرشماري، مستلزم صرف وقت بسيار زياد و هزينه‌هايي سنگين است که فقط از عهده دولت‌ها بر مي‌آيد. به همين جهت، گردآوري اطلاعات به اين شيوه، کار يک محقق - به تنهايي - نيست. در يک تقسيم‌بندي ديگر، روش‌هاي تحقيق به دو دسته کلي زير تقسيم مي‌شوند: الف) هدف تحقيق. ب) نحوه گرد‌آوري داده‌ها. ... ادامه دارد منابع و مآخذ: 1. بازرگان، عباس، سرمد، زهره، حجازي، الهه (1384) روش‌هاي تحقق در علوم رفتاري، تهران: انتشارات آگاه. 2. تاجداري، پرويز (1369) روش‌هاي علمي تحقيق همراه با نظريه ارزشيابي، اصفهان، نشر آتا. 3. حسني، عطاءالله (1373) روش تحقيق و مآخذ شناسي، تهران، مرکز آموزش عالي فرهنگيان. 4. خاکي، غلامرضا (1384) روش تحقيق با رويکرد به پايان نامه نويسي، تهران: انتشارات بازتاب. 5. رمضاني، خسرو (1378) روش‌هاي تحقيق در علوم رفتاري و علوم اجتماعي، شيراز: نشر فاطميه. 6. cronbach,l.j., suppes , p (eds) (1991). Research for tomorrow's school: discipline inquiry for education. New york: national academy of education. 7. new man, lawence, w(2002) social research methods,allyn and bacon.